Możliwości Małej Szkoły w pozyskiwaniu środków finansowych i środków unijnych na działalność szkoły i stowarzyszenia

Dyrektorzy szkół często stają w obliczu konieczności odpowiedzi na pytania, jakie działania powinni podjąć, by funkcjonowanie szkoły było jak najbardziej efektywne i są to najczęściej dyrektorzy tzw. Małych Szkół prowadzonych przez stowarzyszenia i osoby fizyczne, ponieważ często liczba uczniów w tych placówkach oświatowych jest niewielka i to powoduje trudną sytuację ekonomiczną i demograficzną tych placówek. Skuteczność podejmowanych w tym kierunku działań buduje wiele czynników:

 pełna zaangażowania, mająca wysokie kwalifikacje, kadra pedagogiczna,

• ścisła współpraca z rodzicami nie tylko w działaniach wychowawczych i organizacyjnych,
• doskonała i stale rozbudowywana baza sprzętu dydaktycznego i pomocy naukowych,
• bogata i różnorodna oferta zajęć dodatkowych, które wspierają edukację i zainteresowania uczniów,
• dyrektor, który umiejętnie zarządza zespołem ludzi, budujących pozytywną atmosferę pracy, który jest przywódcą, który cały czas poszukuje nowych możliwości rozwoju szkoły,
• środki finansowe na prowadzenie szkoły.

Największą trudnością jest jednak pozyskiwanie środków finansowych na działalność szkoły, ponieważ ani szkoła ani rada rodziców nie posiadają osobowości prawnej i to hamuje operatywność dyrektora. Szkoła jest raczej administratorem budżetu, na którego kształtowanie nie ma wymiernego wpływu. Sposobem na ominięcie tego rodzaju trudności w szkole stowarzyszeniowej jest to, że dyrektor szkoły może, a nawet, według mnie, powinien być członkiem stowarzyszenia. To, że szkoła jest prowadzona przez stowarzyszenie daje mu możliwości i stanowi:

 narzędzie prawno – finansowe legitymujące działalność organizacji, którą obowiązujące przepisy prawa oświatowego dla sektora publicznego całkowicie wykluczają,

• narzędzie organizacyjne służące integracji środowiska (nauczycieli, rodziców, absolwentów) wokół danej szkoły, którzy chcą rozwoju tej placówki oświatowej.

Nasza szkoła prowadzona jest przez stowarzyszenie, czyli udało nam się pozyskać grono osób przyjaznych szkole, zainteresowanych jej wspieraniem oraz jej prowadzeniem (minimum 15 osób), u nas było ich ponad 50 osób. Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Dębna i Jeziorka ma osobowość prawną, zarejestrowane jest w rejestrze stowarzyszeń Krajowego Rejestru Sądowego. Działa ono na podstawie statutu, może powoływać oddziały, zrzeszać się z innymi organizacjami, korzystać z różnych źródeł finansowania, podejmować finansową współpracę z administracją publiczną i instytucjami prywatnymi, zawierać umowy na realizację zadać publicznych, przyjmować darowizny, prowadzić działalność gospodarczą, wreszcie ubiegać się o status organizacji pożytku publicznego. W sensie prawnym stowarzyszenie nasze jest dobrowolne, samorządne, jest trwałym zrzeszeniem o celach niezarobkowych, to grupa osób, która ma wspólny cel. Razem rozwijamy naszą szkołę pod każdym względem. Szkoła jest zarządzana w sposób demokratyczny, najważniejsze decyzje bowiem podejmują wszyscy członkowie stowarzyszenia, tzw. walne zebranie członków. Zarząd wykonuje zawsze wolę walnego zebrania członków i odpowiada przed wszystkimi członkami i komisją rewizyjną. Stowarzyszenie jest korporacją, tj. zrzeszeniem osób, które realizuje określone cele   –   wspólne   cele.   Czynnikiem   podstawowym   dla   stowarzyszenia   –   dobrowolnej    korporacji  o niezarobkowych  celach  są  zatem  członkowie  i  stosunek  członkostwa  a  nie  majątek.  Cały  dochód    z działalności odpłatnej, nieodpłatnej, gospodarczej przeznaczony jest na działalność statutową. Jeśli więc podstawowym celem jest prowadzenie szkoły, przedszkola (szerzej placówki oświatowej), to cały dochód stowarzyszenia przekazywany jest na ten właśnie cel. Stowarzyszenie stwarza szkole i dyrektorowi szanse pozyskiwania dodatkowych środków finansowania, a w konsekwencji – realizowania własnej wizji działań edukacyjnych i wychowawczych.

 Działalność statutowa organizacji pozarządowych wymaga pozyskiwania funduszy. Im więcej jest tych źródeł, tym lepiej dla organizacji i szkoły. Źródła pozyskiwania funduszy:

1. Dotacje ze środków publicznych przekazane na konkretne działania (projekty). Dotacje pochodzą najczęściej ze środków publicznych, np. samorządowych – na zadania publiczne, ale mogą też pochodzić ze środków prywatnych, np. od fundacji grantodawczych polskich czy zagranicznych. Najczęściej są przyznawane w drodze konkursów.
   1. Małe granty, tj. dotacje przekazywane przez samorządy w uproszczony sposób - bez organizowania konkursów. Organizacja zgłasza projekt i występuje o środki na realizację zadania-działania. Maksymalna wysokość dofinansowania to 10 tys. zł a działania nie mogą trwać dłużej niż 90 dni.
   2. Darowizny w formie przekazania jakiegoś dobra (pieniędzy, rzeczy)  przez osoby fizyczne i prawne,  np. firmy. Przekazujący darowiznę nie może oczekiwać niczego w zamian, może natomiast skorzystać z ulgi podatkowej.
   3. 1% podatku dochodowego od osób fizycznych mogą podatnicy co roku przekazać organizacjom pożytku publicznego (OPP) podczas rozliczeń podatkowych. Te środki mogą zbierać tylko OPP zarejestrowane w KRS. Szkoła może je jednak pozyskać podpisując porozumienie z OPP.
   4. Dary rzeczowe, którymi mogą być jedzenie, ubrania, sprzęt komputerowy. Organizacja najczęściej przekazuje zebrane dary osobom, które wspiera.
   5. Zbiórki publiczne w postaci zbierania gotówki lub rzeczy w miejscach publicznych. Organizacja obowiązkowo rejestruje zbiórkę w portalu zbiórki.gov.pl. Nie jest zbiórką (nie wymaga rejestracji) akcja, która odbywa się za pośrednictwem Internetu czy zbiórka SMS-owa.
   6. Składki członkowskie, które mogą zbierać stowarzyszenia (zwykłe, rejestrowe, sportowe). Stowarzyszenie może wydać składki na dowolny cel statutowy.
   7. Odpłatna działalność pożytku publicznego umożliwia organizacji sprzedaż usług lub towarów bez zysku (po kosztach). Nie wiąże się z zarejestrowaniem działalności gospodarczej. Działalność odpłatną mogą prowadzić wszystkie organizacje pozarządowe, nie tylko OPP. Działalność odpłatna nie może przynosić zysku (przychody = koszty).
   8. Działalność gospodarcza umożliwia organizacji sprzedaż usług i towarów z zyskiem. Zyski trzeba przeznaczyć na cele statutowe organizacji. Nie może być to działalność główna, tylko uboczna.
   9. Pożyczki. Jak każdy inny podmiot, organizacja może korzystać z pożyczek (banki, jst, członek organizacji).
   10. Loterie  fantowe  organizowane  przez  stowarzyszenie.   Losujący   wygrywają   nagrody   a   dochód ze sprzedaży losów  przeznaczony  jest  na  cele  społecznie  użyteczne.  Może  wymagać  zgłoszenia lub uzyskania zezwolenia (zależnie od wysokości puli nagród).
       1. Ważne są też: sponsoring, crowdfundig, tj. finansowanie społecznościowe przez Internet na określone działania lub projekty realizowane przez stowarzyszenie.
       2. Liczy się również lobbing organizacji, który polega na pozyskiwaniu zasobów, najlepiej zaś funduszy, pozyskiwania interesujących dla organizacji członków, sprzymierzeńców, czy „przyjaciół”, zbudowaniu wpływów pozwalających na skuteczną realizację jej interesów. Najczęstszymi adresatami działań lobbingowych są indywidualni donatorzy, przedsiębiorstwa, władze administracyjne wszystkich szczebli, instytucje wdrażające projekty Unii Europejskiej w Polsce, fundacje i inne fundusze finansujące działalność organizacji non-profit.
       3. Dużym wsparciem może być praca wolontariuszy, jednak nie zapewnia ona prawidłowego funkcjonowania organizacji.
          1. Istotny jest również sponsoring przedsięwzięć, osiągnięcie rozgłosu, budowanie lub utrwalenie pozytywnego  wizerunku,  zwiększenie   rozpoznawalności   marki,   stworzenie   dobrego   klimatu   dla produktu, dotarcie do grupy docelowej swoich klientów, a wszystko można to osiągnąć przez organizację pozarządowa jaką jest stowarzyszenie.

Stowarzyszenie działa dobrze wówczas, gdy finansuje swoją działalność z różnorodnych źródeł.

Oczywiście wszystkie dochody można przeznaczyć na szkołę i nawet trzeba to zrobić.

Kiedy czynniki ekonomiczne czy demograficzne przemówiły za likwidacją lub przekształceniem szkoły, szansą na jej uratowanie okazało się przejęcie jej prowadzenia i kosztów jej utrzymania przez organizację pozarządową. Można zatem pokusić się o stwierdzenie, że organizacja pozarządowa działająca w otoczeniu szkoły i na rzecz szkoły, to sposób na rozwój społeczeństwa obywatelskiego opartego na demokracji uczestniczącej w realizowaniu systemu edukacji w Polsce, w jej reformie. Jest to również najczęściej ostatnia organizacja, która poprowadzi tzw. Małe Szkoły i zrobi to w sposób zgodny z przepisami prawa oświatowego, ponieważ:

• Stowarzyszenie ma osobowość prawną.
• Stowarzyszenie pozwala na przeskoczenie wielu barier wynikających z niejednoznaczności zapisów i interpretacji prawa oświatowego, zwłaszcza w zakresie finansowania.
• Dla dyrektora znaczącym wsparciem jest grupa ludzi przychylnych szkole i rozumiejących jej potrzeby. Stowarzyszenie ma dużo większe możliwości  skutecznego działania niż  istniejąca    w szkole rada rodziców.
• Stowarzyszenie prowadzące szkołę jest partnerem w działaniu dla organów samorządu terytorialnego i realizuje państwowe programy wspomagające oświatę.
• Stowarzyszenie ma możliwość pozyskiwania i generowania w sposób w zasadzie nieograniczony zewnętrznych środków finansowych na realizację celów statutowych.
• Stowarzyszenie pełni rolę reprezentanta interesów szkoły i środowiska lokalnego skupionego wokół nich.
• Stowarzyszenie wyznacza w sposób  naturalny ramy dialogu  społecznego  ze  względu  na  to, iż mogą  w   nim   działać   wszyscy  interesariusze   szkoły:   rodzice,   uczniowie,   absolwenci i nauczyciele.

Publiczna Szkoła Podstawowa im. św. Eugeniusza de Mazenoda w Jeziorku jest jedną z sześciu szkół położonych na terenie gminy Nowa Słupia, której organem prowadzącym jest osoba prawna. Od 2012 roku szkoła jest prowadzona przez Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Dębna i Jeziorka i od tego czasu wstąpiła na drogę zmiany, postępu i rozwoju. Miarą sukcesu szkoły i stowarzyszenia może być zwiększająca się liczba dzieci w oddziale przedszkolnym i liczba uczniów w szkole. 1 września 2012 roku liczba uczniów w szkole wynosiła 57 w klasach I-VI, był jeden oddział przedszkolny, w którym uczyło się 11 dzieci. Na dzień 1 września 2021 roku liczba uczniów w klasach I-VIII wzrosła prawie dwukrotnie i wyniosła 102 a w trzech oddziałach przedszkolnych uczy się 78 dzieci. Do naszej szkoły uczęszczają uczniowie z kilkunastu miejscowościz gminy Nowa Słupia, Bodzentyn, Pawłów. Przez lata budynek szkoły był poddawany modernizacjom mającym na celu poszerzenie i udoskonalenie bazy dydaktycznej, powstały nowe sale dydaktyczne, świetlica szkolna, boisko wielofunkcyjne. Dziś możemy powiedzieć, że placówka posiada profesjonalną bazę dydaktyczną przystosowaną do potrzeb każdego ucznia, w szczególności uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Praca szkoły została unowocześniona w celu poprawy efektywności kształcenia i wychowania oraz zostały stworzone warunki do wszechstronnego rozwoju dziecka.

W każdej sali dydaktycznej znajduje się tablica interaktywna lub monitor interaktywny, nauczyciele posiadają służbowe laptopy i nowoczesne pomoce z zakresu TIK. Realizujemy wiele projektów mających  na celu podniesienie jakości kształcenia, ale także by nasi uczniowie mogli uczyć się poprzez eksperymentowanie i zdobywanie w ten sposób praktycznych umiejętności. Największą barierę dla nas stanowiło zapewnienie udziału własnego tzw. wkładu własnego w projekcie, programie, dlatego zaczynaliśmy od takich działań, gdzie te środki nie były potrzebne lub musiało być ich niewiele. Należałoby się pokusić

o podział tych projektów na pewne obszary działania szkoły, jak również określenie, kto ma być odbiorcą docelowym- uczeń, rodzic, nauczyciel.

Szkoła współczesna, to szkoła, w której pracuje wspaniała kadra pedagogiczna, otwarta na nowości pedagogiczne i dobrze wykształcona, ciągle ucząca się. Nasi nauczyciele chętnie doskonalą swój warsztat pracy, dlatego brali i biorą udział w różnorodnych działaniach. Umiejętne korzystanie z tych projektów, programów,  akcji,  grantów  wzmacnia  placówkę.  Pozwala  na  jej  rozwój  dydaktyczny,  wychowawczy  i opiekuńczy. Pozwala pokazać się jej w środowisku edukacyjnym jako placówki nowoczesnej, świetnie wyposażonej w pomoce dydaktyczne, dostosowanej dla uczniów z niepełnosprawnością (winda,  wejście   do szkoły dostosowane dla uczniów z niepełnosprawnościami, sala SI, gabinet pomocy psychologiczno- pedagogicznej, pomoce dydaktyczne dla  uczniów  ze  specjalnymi  potrzebami  edukacyjnymi,  uczniowie ci mogą liczyć zawsze na pomoc specjalistów). Mała Szkoła ma, według mnie, ogromne możliwości rozwojowe we wszystkich jej obszarach. Tu wszyscy współpracują dla jej rozwoju, korzystając przy tym     z nadarzających się możliwości pozyskiwania środków rzeczowych i finansowych.

autor: Zdzisław Dudzic – dyrektor Szkoły Podstawowej im. św. Eugeniusza de Mazenoda w Jeziorku